24 december 2022

Deze week maakte de Nationale Samenwerking Ondermijnende Criminaliteit (NSOC) bekend dat ze haar pijlen gaat richten op malafide goudhandelaren. Ook de handel in andere metalen krijgt steeds meer aandacht.

Waarom ligt de metaalhandel onder een vergrootglas? In dit artikel leggen we uit wat het probleem is en hoe jij er als ondernemer voor zorgt dat jij daar geen onderdeel van wordt.

(Deze bijdrage komt van PVO Brabant-Zeeland, auteur Nick van Tiggelen, PVO Oost-Nederland plaatst deze bijdrage in het kader van kennisdeling over #VeiligOndernemen)

Goud en witwassen

Goud is populair bij criminelen. Een kilo goud past namelijk in je broekzak, maar heeft (momenteel) een waarde van bijna €55.000. Goud is dus aanzienlijk gemakkelijker te smokkelen of verbergen dan contant geld. Bovendien is goud niet herleidbaar. Goudbaren hebben vaak wel serienummers, maar goud is gemakkelijk om te smelten. Het behoudt dan zijn waarde, maar het wordt onmogelijk om de herkomst te achterhalen. 

Door die combinatie van waardevast, compact en onherleidbaar misbruiken criminelen goud graag om crimineel vermogen wit te wassen. Witwassen is in de criminele keten de stap die ervoor zorgt dat misdaad loont, dat criminelen hun vermogen vrijelijk kunnen besteden. Topcrimineel “Bolle” Jos Leijdekkers is volgens het Openbaar Ministerie een schoolvoorbeeld van deze werkwijze. Hij zou honderden kilo’s goud hebben gebruikt om miljoenen euro’s wit te wassen.

Edelmetaal magneet voor inbrekers

Goud is dus waardevast en compact. Daarmee is het ook voor eerlijke mensen een aantrekkelijke manier om waarde op te slaan. Het wordt echter gevaarlijk als criminelen weten dat je veel goud in huis hebt. Dezelfde eigenschappen die goud aantrekkelijk maken voor witwassen maken het ook aantrekkelijk voor diefstal en heling. Goud dat bij een inbraak of overval buit is gemaakt is immers zo omgesmolten. De criminele herkomst valt dan niet meer te herleiden. De inbreker kan het goud dan doorverkopen zonder dat iemand merkt dat het van diefstal afkomstig is. Als inkoper van goud en andere edelmetalen moet je daarom extra alert zijn op heling. 

Koperdiefstal blijft een probleem

Koperdiefstal lijkt weliswaar op zijn retour, maar blijft een fenomeen dat voor veel (maatschappelijke) schade zorgt. Met name op het spoor kan koperdiefstal duizenden mensen treffen. Ondanks de dalende lijn in de cijfer zijn er nog regelmatig incidenten. Koperdiefstal is in het bijzonder wrang, omdat de buit in geen verhouding staat tot de schade die wordt aangericht. Er wordt regelmatig voor tienduizenden euro’s aan schade veroorzaakt om een paar honderd euro aan koper te bemachtigen.

Diefstal en heling van katalysatoren: waardevoller dan goud

Inmiddels hebben criminelen hun focus verlegd op een metaal dat waardevoller is dan koper, of zelfs goud. In 2021 werden er volgens het Landelijk Informatiecentrum Voertuigcriminaliteit (LIV) bijna 3.400 katalysatoren gestolen. Waar airbags en andere auto-onderdelen vaak worden gestolen om ze door te verkopen, worden deze katalysatoren gestolen voor de dure metalen die ze bevatten. Het gaat dan om palladium en in mindere mate om platina. Van deze metalen zit in elke katalysator maar een paar gram. Met de huidige marktprijzen is dat echter genoeg. Platina is op dit moment ruim €300 per gram waard. Palladium was een groot deel van 2022 meer waard dan goud, op de top zelfs meer dan €1.000 per gram. De twee tot vier gram palladium die een gemiddelde katalysator bevat is dan ook zonder meer de moeite waard voor dieven. Bij de diefstal van katalysatoren speelt mobiel banditisme een belangrijke rol.

Tips voor handelaren

Edelmetaal is dus aan beide kanten van de medaille risicovol. Bij de inkoop is er een risico op heling. Bij zowel de in- als verkoop is er een risico op witwassen. Het is dan ook niet vreemd dat handelaren onder een vergrootglas liggen. Koop of verkoop jij (edel)metalen, dan zul je in de komende jaren te maken krijgen met een toenemende regeldruk. Die regels dienen enerzijds om de samenleving te beschermen tegen georganiseerde misdaad, maar ze spelen ook een belangrijke rol in jouw veiligheid. Wanneer je – bedoeld of onbedoeld – een schakel wordt in de criminele keten, ben je daar namelijk niet zomaar vanaf. De criminele organisatie heeft jou nodig, dus zal ze alles doen om te zorgen dat jij je rol blijft vervullen. Hieronder geven we een paar tips waarmee jij jezelf als metaalhandelaar weerbaar kunt maken.

Tip 1: Voldoe aan je controleplicht

Dit is de absolute basis. De registratieplicht voor inkopers van tweedehands goederen geldt ook voor inkopers van edelmetalen. Toch zijn er nog steeds plekken waar je edelmetaal kunt verkopen zonder dat men al te veel vragen stelt. Het gaat dan om goud en zilver, maar ook voor een katalysator waarvan de herkomst onbekend is zijn nog steeds kopers te vinden. Laat er geen misverstand over bestaan: om een bonafide ondernemer te zijn moet je voldoen aan deze registratieplicht en de eisen die daarbij horen. Heb je transacties die zo groot zijn dat de Wwft aan de orde komt? Zorg dan dat je hieraan voldoet en dat je bedrijf is ingericht op alle eisen en waarborgen die daarbij komen kijken.

Tip 2: Weet met wie je zaken doet

Controleer zorgvuldig de identiteit van iedereen met wie je zaken doet. Accepteer alleen echte, fysieke identiteitsbewijzen en controleer deze op echtheidskenmerken. Als je veel transacties verricht, kan het lonen om innovatieve oplossingen te gebruiken voor de controle van identiteitsbewijzen. Ben ook waakzaam voor katvangers; kwetsbare mensen die door criminelen worden misbruikt en – vaak onder dwang of manipulatie – hun identiteit ter beschikking stellen. 

Tip 3: Accepteer geen crypto en beperkt contanten

Het is niet voor niets dat de regels rondom contant geld binnenkort worden aangescherpt. Als mensen bij jou komen met grote sommen contant geld, is dat waarschijnlijk omdat ze er niet mee naar de bank kunnen. Nu mag je nog een transactie tot €10.000 aangaan, maar binnenkort wordt dat €3.000. Denk los van de bedragen ook vooral na over de rol die je vervult door deze transacties aan te gaan. Wil jij met jouw bedrijf die rol spelen in de criminele keten? Ditzelfde geldt nog sterker voor cryptovaluta zoals Bitcoin. Zowel edelmetaal als cryptovaluta zijn kwetsbaar voor witwassen en ondermijnende criminaliteit. Jij wilt als bonafide ondernemer niet de partij zijn die beiden aan elkaar koppelt.

Tip 4: Laat je niet intimideren

Naarmate de regels strenger worden, wordt jij dat als handelaar ook. Vooral als je in het verleden minder streng was, bestaat er een kans dat je al zaken doet met malafide partijen. Je bent dan een schakel geworden in de criminele keten. Als die schakel wegvalt, kunnen criminelen daar fel op reageren. Ze hebben jou immers nodig voor hun malafide bedrijfsmodel. Er bestaat dan ook een kans dat ze je onder druk zetten om die rol te blijven vervullen. Geef hier niet zomaar aan toe. Biedt weerstand als men aandringt. Als aandringen omslaat in intimidatie, maak je daarvan altijd een melding. Word je ernstig onder druk gezet, neem dan contact op met het Team Criminele Inlichtingen (TCI) van de politie.

Tips voor kopers en spaarders

Als succesvol ondernemer is de kans groot dat je genoeg vermogen hebt om te verantwoorden dat je het een beetje spreidt. Edelmetaal blijft daarvoor een populaire optie. Daarom geven we ook drie tips over waar je rekening mee moet houden als je een deel van je vermogen wilt bewaren in edelmetaal.

Tip 1: Bewaar de bonnetjes

Er is niets mis mee om een deel van je vermogen te bewaren in de vorm van edelmetaal. Als je een noemenswaardig vermogen hebt, ligt het voor de hand om dat te spreiden. Net zo min als dat bij contant geld het geval is, is er geen strijd gaande tegen edelmetaal. Ook hier is administratie weer het toverwoord. De strijd die gaande is, is een strijd tegen onherleidbare geldstromen die misbruikt worden door criminelen. Zolang jij je administratie op orde hebt, is jouw vermogen echter volledig herleidbaar. De hinder die je ondervindt van de strijd tegen criminele geldstromen blijft dan beperkt tot wat papierwerk. 

Tip 2: Schaf een kluis aan

Heb je goud of andere edelmetalen in huis? Schaf een kluis aan! Edelmetaal is al snel veel waard. Die waarde wordt vaak niet zonder meer gedekt door je inboedelverzekering. Let dus vooral goed op de eisen die je verzekeraar stelt aan een kluis. Zorg dat je verstandig omgaat met sleutels en toegangscodes. Werk tijdens een overval altijd mee, maar zorg wel dat je vooraf barrières inbouwt. Bewaar sleutels bijvoorbeeld niet in de keukenlade, maar ergens waar je er zelf niet meteen bij kunt. Je kunt er ook voor kiezen om waardevolle spullen op te slaan in een bankkluis. Ondanks dat banken deze dienstverlening hebben afgeschaald, kun je in de meeste (middel)grote steden nog steeds een bankkluis huren. 

Tip 3: Betaal je belasting

Gebruik goud en andere edelmetalen vooral niet om vermogensbelasting te ontduiken. Het risico dat je daarmee neemt staat in geen verhouding tot de winst die het je oplevert. Na een inbraak of een overval sta je namelijk helemaal klem. Als je bij je verzekeraar zaken gaat claimen die je bij de Belastingdienst niet hebt opgegeven, kom je met beiden in de problemen. Als criminelen ontdekken dat het voor jouzelf ook nadelig zou zijn om aangifte te doen, wordt je bovendien een erg aantrekkelijk slachtoffer.