Katvangers, waar criminelen zich achter verschuilen
17 augustus 2022
Criminelen doen veel moeite om zelf buiten schot te blijven. Ze verhullen zich daarvoor achter de identiteit van anderen. De mensen die hun identiteit laten misbruiken door criminelen zijn vaak wanhopig, onwetend of beide. Hoe herken je deze mensen, hoe weer je ze en hoe voorkom je dat je er zelf eentje wordt? In dit artikel leggen we alles uit over katvangers.
(Deze bijdrage komt van PVO Brabant-Zeeland, auteur Nick van Tiggelen)
Aangesproken bij de supermarkt
Als ik eraan terugdenk ben ik nog steeds een beetje beledigd, maar vooral opgelucht dat ik er niet in ben getrapt. Als 18-jarige heb ik genoeg fouten gemaakt, maar dit was er gelukkig niet eentje van. Het was een warme zaterdagochtend toen ik op de parkeerplaats van de lokale supermarkt werd aangesproken door twee mannen in een auto. Ze vroegen zich af of ik misschien wat geld wilde verdienen. Ik wist meteen dat het antwoord nee moest zijn, maar was zoals vaker zo nieuwsgierig dat ik toch door bleef vragen. Het voorstel was simpel: ik zou €500 krijgen om mijn bankrekening, pinpas en pincode voor een weekendje beschikbaar te stellen. Na dat weekend mocht ik de pas laten blokkeren. Op dat moment wist ik al dat het fout zat. Toen ik later las wat de gevolgen kunnen zijn, besefte ik echter pas echt wat voor ramp ik had afgewend.
Jouw gezicht als masker
Om hun criminele activiteiten anoniem te kunnen ontplooien, verschuilen criminelen zich vaak achter de identiteit van een ander. Dat doen ze door identiteitsfraude te plegen, maar er zijn ook mensen die zich hiervoor actief laten misbruiken. Deze mensen zijn vaak kwetsbaar, drugsverslaafd of zitten diep in de schulden. Daarnaast richten criminelen zich – zoals in mijn persoonlijke ervaring hierboven – vaak op jongeren die de gevolgen van hun handelen nog onvoldoende overzien. Ze bieden deze mensen snel geld voor een simpele handeling. Het geldbedrag dat deze mensen krijgen verbleekt echter bij de ellende die ze eraan overhouden. Tegen de tijd dat ze dat ontdekken, zijn er onder hun naam vaak al tientallen slachtoffers en tienduizenden euro’s aan schade gemaakt.
Drie categorieën katvangers
In dit artikel hebben we het vaak over de groep katvangers die zich actief laat misbruiken door criminelen. Deze mensen behoren te weten dat ze fout handelen, maar negeren de signalen omdat ze snel geld willen verdienen. Ze hebben kenmerken van slachtoffers: ze zijn kwetsbaar en raken nog verder beschadigd. Wat ze doen is echter wel degelijk verwijtbaar. Deze groep maakt actief onderdeel uit van het criminele circuit.
Daarnaast zijn er nog twee andere categorieën katvangers te onderscheiden. Enerzijds zijn er de slachtoffers van criminele uitbuiting en mensenhandel. Waar de bovenstaande groep wordt verleid met geld, wordt deze groep gedwongen met bedreiging en geweld. Anderzijds zijn er de slachtoffers van (online) identiteitsfraude. Deze mensen treden niet actief op als katvanger, maar de crimineel verhult zich wel achter hun identiteit. Deze laatste twee groepen zijn in dit verhaal zuiver slachtoffer.
Katvangers: wat doen ze?
Criminelen verschuilen zich dus achter de identiteit van katvangers, maar waar zetten ze die identiteit dan voor in? Bijvoorbeeld om een bedrijf op te richten of een bankrekening te openen. Als je controle hebt over bedrijven en bankrekeningen die niet aan jou te linken zijn, kun je immers gemakkelijk verregaande vormen van fraude plegen. Uit naam van de katvanger worden bijvoorbeeld goederen besteld en vervolgens verduisterd. Bedrijven en bankrekeningen worden gebruikt om crimineel vermogen wit te wassen. Ook worden op naam van de katvanger panden gehuurd, waar vervolgens bijvoorbeeld een hennepkwekerij of XTC-laboratorium wordt gevestigd. Naast bedrijven en bankrekeningen worden ook voertuigen en telefoonabonnementen geregistreerd op naam van de katvanger.
Katvangers incasseren de schade
Voor de katvanger leidt dit vaak tot een enorme schuld. De katvanger is niet alleen de bliksemafleider waar slachtoffers hun schade komen verhalen, hij is er ook voor aansprakelijk. Dit gaat vaak om tienduizenden euro’s aan goederen die nooit zijn betaald, maar daar blijft het niet bij. Ook schade aan een pand dat werd misbruikt voor de productie van drugs komt vaak voor rekening van de katvanger. Wanneer een crimineel rondrijdt in een auto op naam van een katvanger, kijkt deze nergens naar. Er zijn dan ook gevallen bekend van katvangers die voor meer dan €100.000 aan openstaande boetes op hun naam hebben staan. Één ding is zeker: het bedrag dat de katvanger in eerste instantie kreeg om zijn identiteit te laten misbruiken verbleekt altijd bij de schade waarmee hij of zij achterblijft. De pakkans is bovendien ongekend hoog, want alle sporen leiden naar de katvanger.
Katvangers: hoe herken je ze?
Er zijn een aantal signalen waaraan je een katvanger kunt herkennen. Daarnaast zijn er een aantal handelingen die je altijd moet doorlopen om fraude te voorkomen. Hieronder lichten we er een paar toe:
1. Weet met wie je zaken doet
De katvanger is de regel geen betrouwbare partner voor de crimineel. Het is een kwetsbaar persoon die door de crimineel wordt misbruikt. De crimineel zal dan ook weinig zaken overlaten aan de katvanger en zelf zo veel mogelijk controle willen houden. De crimineel zal de katvanger dan ook vaak vergezellen. Ben dus extra alert als je klant, huurder of zakenpartner iemand bij zich heeft, vooral wanneer diegene het voor het zeggen lijkt te hebben. Vraag naar de rol die deze persoon heeft in de transactie en stel vast met wie je te maken hebt. Zodra zijn anonimiteit in het geding dreigt te komen, kiest de crimineel vaak het hazenpad.
2. Stel kritische vragen
De crimineel zal er echter niet altijd bij (kunnen) zijn. Voor een bezoek aan de bank of de Kamer van Koophandel zal de katvanger door de crimineel worden gecoacht. Met kritische vragen, bijvoorbeeld over het bedrijfsplan, kun je hier doorheen prikken. Voel je vooral niet schuldig omdat je fraudepreventie serieus neemt. Jouw kritische houding is niet vijandig, maar zuiver professioneel. Degene tegenover je kan dit als vervelend ervaren, maar je voorkomt hiermee een hoop leed.
3. Ben alert op vervalste documenten
De katvanger is bedoeld om onder de bus te gooien. De crimineel zal zich er dus geen zorgen over maken dat de identiteit van de katvanger uitkomt. Toch overleggen katvangers vaak vervalste documenten. Het gaat dan vooral om werkgeversverklaringen, inkomensverklaringen en verhuurdersverklaringen. Deze worden door de crimineel verstrekt. Ze kunnen ordinair vervalst zijn, maar het bedrijf van één katvanger kan ook worden opgeworpen als werkgever van een andere katvanger. Controleer of deze bedrijven niet alleen bestaan, maar ook daadwerkelijk actief zijn. Onderschat vooral niet hoe goed criminele organisaties zijn in het creëren van een papieren werkelijkheid met behulp van frauduleuze documenten.
4. Trap niet in de verkleed-act
Katvangers zijn vaak kwetsbare mensen aan de onderkant van de samenleving. Laat je echter niet misleiden door het beeld dat je daarbij misschien in je hoofd hebt. Het is voor de crimineel een kleine moeite om de katvanger van een fris kapsel en een nette outfit te voorzien. Denk dus niet dat je een katvanger gaat herkennen aan zijn of haar voorkomen.
5. Wijs ze op de gevolgen
Heb je een vermoeden dat je te maken hebt met een katvanger? Wijs ze vooral op de gevolgen van hun handelen. Dat kan subtiel: bespreek bijvoorbeeld de aansprakelijkheid die iemand aangaat of wijs op boeteclausules die in je contract staan. Kijk goed hoe iemand hierop reageert. Als dit degene tegenover je af lijkt te schrikken, is dat een duidelijk signaal.
Mijn ervaring: de geldezel
Wat de louche figuren op de parkeerplaats van de lokale supermarkt van me wilden kan ik inmiddels ook wel beredeneren. Het was hun bedoeling om mij in te zetten als geldezel. Hierbij maakt de crimineel gebruik van de bankrekening van een ander. Dit gebeurt vaak om geld door te sluizen of criminele inkomsten te ontvangen, er is (vrijwel) altijd sprake van witwassen. Daarnaast worden geldezels gebruikt voor internetoplichting, bijvoorbeeld op Marktplaats. Nietsvermoedende kopers maken geld over naar de rekening van de geldezel voor goederen die ze nooit ontvangen, bijvoorbeeld een tweedehandse PlayStation. Het lokkertje is simpel: als je weinig tot geen geld op je rekening hebt staan, kan het ook geen kwaad om je pasje even uit te lenen. Je hebt niks dat de crimineel zou kunnen stelen, maar toch gaat het je heel veel kosten. Vooral jongeren trappen hier nog te vaak in.
Schuldhulpverlening als oplossing
Er is een sterk verband tussen katvangers en problematische schulden. Het verschil tussen een schuld van €20.000 die je nooit kunt afbetalen en een schuld van €200.000 die je nooit kunt afbetalen is in de praktijk niet zo groot. Katvangers zijn bij uitstek mensen die niets te verliezen hebben, vaak leven ze al van het bestaansminimum. Goede schuldhulpverlening is dan ook een belangrijk instrument in de strijd tegen katvangers. In het beste geval worden kwetsbare mensen onder beschermingsbewind geplaatst. Alle geldzaken komen dan op het bordje van de bewindvoerder, waardoor men ook niet meer zomaar een abonnement af kan sluiten, een pand kan huren of een bedrijf kan starten. Dit helpt kwetsbare mensen om hun financiën op orde te krijgen, maar maakt het ook onmogelijk om op te treden als katvanger. Ben of ken je iemand met problematische schulden, klik dan hier voor meer informatie over schuldhulpverlening.